Chủ nhiệm đề tài: TS. Nguyễn Văn Phong
ThS. Nguyễn Thị Mai Hương
Sự cần thiết:
Dư luận xã hội là hiện tượng xã hội phổ biến trong đời sống con người. Dư luận xã hội hình thành, tồn tại và phát triển cùng với quá trình vận động, phát triển của xã hội loài người. Dư luận xã hội không chỉ tác động đến đời sống của mỗi con người mà còn tác động mạnh mẽ đến đời sống chính trị - xã hội, quá trình lãnh đạo và quản lý xã hội ở các quốc gia.
Nắm bắt dư luận xã hội là hoạt động thu thập các luồng thông tin, quan điểm, thái độ, từ đó tiến hành phân tích, nghiên cứu một cách khoa học để có thể rút ra được những kết luận chính xác về những vấn đề mà dư luận đang quan tâm và có nhu cầu tiếp cận. Định hướng dư luận xã hội là sự tác động, can thiệp tích cực từ phía Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội…vào những vấn đề mà dư luận xã hội đang quan tâm, qua đó giúp xác định phương hướng đúng cho dư luận xã hội.
Ở nước ta, nắm bắt và định hướng dư luận xã hội là một đòi hỏi khách quan trong hoạt động lãnh đạo, quản lý xã hội và là một nội dung quan trọng trong công tác tư tưởng, lý luận của Đảng. Đặc biệt, trong bối cảnh sự phát triển và bùng nổ của công nghệ thông tin, nhất là Internet, mạng xã hội diễn ra mạnh mẽ như hiện nay, việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội lại càng đóng vai trò hết sức quan trọng. Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII Đảng Cộng sản Việt Nam xác định: “Chú trọng nắm bắt, định hướng dư luận xã hội, bảo đảm thống nhất tư tưởng trong Đảng, đồng thuận cao trong xã hội”.
Hà Nội là Thủ đô của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của cả nước. Trong những năm qua, nhờ sự quan tâm, đầu tư của Đảng, Nhà nước và cấp ủy, chính quyền Thành phố mà hạ tầng công nghệ thông tin, mạng viễn thông ở Hà Nội không ngừng phát triển nhanh chóng. Công nghệ thông tin, mạng viễn thông, nhất là Internet, mạng xã hội phát triển đã mang lại nhiều giá trị tích cực và lợi ích to lớn đối chính quyền và nhân dân Thành phố trong quá trình phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng. Tuy nhiên, Internet, mạng xã hội cũng luôn bị số đối tượng xấu lợi dụng vào các mục đích kinh tế, chính trị, nhất là phát tán các thông tin xấu, độc hại, tin giả, tin sai sự thật, tin chưa được kiểm chứng gây tác động tiêu cực trong xã hội. Nguy hiểm hơn, các thế lực thù địch, phản động lợi dụng không gian mạng để phát tán các thông tin chống phá nền tảng tư tưởng của Đảng; phủ nhận vị trí, vai trò lãnh đạo của Đảng, phủ nhận chế độ XHCN Việt Nam; xuyên tạc, bôi nhọ danh dự, uy tín các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, chính quyền thành phố Hà Nội; xuyên tạc lịch sử dân tộc, các giá trị văn hóa, lịch sử của Thủ đô; xuyên tạc các chính sách phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm an sinh xã hội của Thành phố; truyền bá lối sống ích kỷ vụ lợi, xa hoa, trụy lạc, bạo lực; tuyên truyền các thông tin có nội dung không phù hợp về chuẩn mực đạo đức, văn hóa, thuần phong mỹ tục của dân tộc…
Những thông tin trên đã gây tác động, ảnh hưởng tiêu cực đến tình hình tư tưởng, dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội, làm giảm sút lòng tin của một bộ phận quần chúng nhân dân, cán bộ, đảng viên đối với Đảng, Nhà nước và chính quyền Thành phố; ảnh hưởng xấu đến an ninh, an toàn xã hội, đến đạo đức, lối sống, nhân cách của cá nhân, cộng đồng và văn hóa của Thủ đô Hà Nội, tạo cơ hội cho các đối tượng xấu, thù địch phản động tuyên truyền xuyên tạc, chống phá, gây mất ổn định chính trị, kinh tế, xã hội trên địa bàn Thành phố. Điều đó, đã và đang đặt ra yêu cầu cấp bách đối với công tác quản lý nhà nước (QLNN), phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội.
Thời gian qua, các cấp, các ngành, các cơ quan, tổ chức của thành phố Hà Nội đã tổ chức lực lượng và phối hợp với các cơ quan, bộ, ngành của Trung ương chủ động sử dụng phương tiện và các biện pháp để QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội và đã đạt được những kết quả quan trọng. Bước đầu đã quản lý có hiệu quả và phát huy tốt vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt, định hướng dư luận nhân dân, góp phần giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng, nâng cao nhận thức chính trị cho các tầng lớp nhân dân, hạn chế được tác động tiêu cực từ các thông tin xấu, độc hại, sai trái, thù địch trên Internet, mạng xã hội tới nhận thức của quần chúng nhân dân.
Chỉ tính riêng lĩnh vực Thông tin điện tử, từ năm 2015 đến tháng 12/2021, Sở TT&TT đã rà soát 822 trang thông tin điện tử, mạng xã hội của các tổ chức, cá nhân; xử lý 137 trường hợp vi phạm quy định về hoạt động trang thông tin điện tử, mạng xã hội của các tổ chức, doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố số tiền 2.628.450.000 đồng. Đề nghị Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC) tạm dừng hoạt động 126 tên miền; thu hồi 6 tên miền. Đề nghị Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT) áp dụng biện pháp kỹ thuật ngăn chặn hoạt động đối với 29 tên miền. Sở TT&TT thành phố Hà Nội đề nghị Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ TT&TT) xử lý gỡ bỏ 2.447 video clip trên Youtube có dấu hiệu vi phạm pháp luật. Đáng chú ý, chỉ trong 9 tháng đầu năm 2021, Sở TT&TT đã xử phạt 35 tài khoản đăng tin giả, tin sai sự thật về tình hình dịch bệnh, công tác phòng, chống dịch Covid-19; thực hiện giám định tư pháp 09 hồ sơ theo trưng cầu của cơ quan An ninh điều tra - Công an thành phố Hà Nội làm cơ sở đấu tranh với số đối tượng lợi dụng tự do dân chủ để xâm phạm an ninh quốc gia…
Ngoài ra, Sở TT&TT Hà Nội phối hợp các đơn vị liên quan chủ động nắm bắt thông tin trên môi trường mạng, nhất là những vụ việc “nóng”, phức tạp, được dư luận quan tâm liên quan đến các vấn đề kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, cũng như các vấn đề an sinh xã hội trên địa bàn Thành phố, nên đã tham mưu với cấp ủy, lãnh đạo giải quyết kịp thời, hợp lý những bức xúc của người dân, không để phát sinh thành điểm nóng, ảnh hướng đến an ninh trật tự trên địa bàn Thủ đô.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội thời gian qua còn tồn tại những hạn chế nhất định như: Cơ sở pháp lý phục vụ công tác QLNN còn chưa đầy đủ, thiếu chế tài xử lý, chế tài thiếu tính răn đe; nội dung, biện pháp QLNN có lúc, có nơi còn chưa sát, chưa thực sự hiệu quả, thậm chí còn mang tính hình thức; việc phát huy vai trò của thông tin mạng trong nắm bắt, định hướng dư luận ở một số thời điểm, trong một số vụ việc chưa kịp thời, hiệu quả chưa cao; việc áp dụng các giải pháp kỹ thuật trong QLNN đối với Internet, mạng xã hội, thông tin mạng còn hạn chế…Điều này đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả công tác QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội.
Trong bối cảnh công nghệ thông tin, nhất là Internet, mạng xã hội, thông tin mạng ngày càng phát triển mạnh mẽ, hơn lúc nào hết việc quản lý có hiệu quả thông tin mạng, phát huy vai trò của thông tin mạng trong nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội càng trở nên cấp bách và cần thiết.
Mục tiêu tổng quát:
Xác lập cơ sở khoa học và thực tiễn về QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội; đưa ra hệ thống giải pháp đồng bộ, toàn diện, khả thi nhằm hoàn thiện công tác QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội.
Mục tiêu cụ thể:
- Xác lập được luận cứ khoa học để QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội.
- Tổng kết, đánh giá thực trạng công tác QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội.
- Đề xuất được hệ thống giải pháp hoàn thiện công tác QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội trong tình hình hiện nay.
Nội dung nghiên cứu:
- Làm rõ lý luận chung về QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội; chỉ rõ những kết quả đạt được, ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế.
- Phân tích làm rõ yếu tố ảnh hưởng đến QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội.
- Dự báo tình hình và đề xuất hệ thống giải pháp hoàn thiện công tác QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội.
Kết quả của đề tài:
Trong thời đại bùng nổ CNTT, nhất là viễn thông, Internet, cùng với những tiện ích mà thông tin mạng mang lại thì các thế lực thù địch, phản động, phần tử xấu cũng luôn triệt để lợi dụng thông tin mạng để thực hiện các hoạt động vi phạm pháp luật. Bởi vậy, phát huy những mặt tích cực của thông tin mạng, đồng thời hạn chế những mặt tiêu cực của nó là vấn đề được đặt ra với các cơ quan chức năng và người sử dụng thông tin mạng, giúp thông tin mạng phục vụ đắc lực cho cuộc sống. Trong bối cảnh tình hình hiện nay, QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong nắm bắt và định hướng dư luận xã hội là công tác có ý nghĩa rất quan trọng trong công tác tư tưởng, công tác QLNN nói chung và bảo đảm an ninh, an toàn thông tin mạng, công tác dư luận xã hội nói riêng. Đây là công tác phức tạp, liên quan đến nhiều cơ quan, đơn vị và là một bộ phận của công tác QLNN, công tác dư luận xã hội.
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn và kế thừa kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học, Ban chủ nhiệm đề tài đã nghiên cứu, làm rõ nhận thức về thông tin mạng, dư luận xã hội, nắm bắt và định hướng dư luận xã hội; nhận thức về QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội. Trong đó, đề tài đã đưa ra và phân tích làm rõ khái niệm, chủ thể, đối tượng, mục tiêu, yêu cầu, vai trò QLNN về thông tin mạng; nội dung, phương pháp quản lý nhà nước về thông tin mạng; khái niệm, phương pháp phát huy vai trò của thông tin mạng trong nắm bắt và định hướng dư luận xã hội; cơ sở chính trị, pháp lý của công tác quản lý nhà nước, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận xã hội.
Từ nghiên cứu, khảo sát tình hình thực tiễn, đề tài đã đã phân tích, đánh giá tình hình có liên quan đến công tác QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong việc nắm bắt và định hướng dư luận trên địa bàn Thủ đô Hà Nội, như tình hình địa bàn Thủ đô Hà Nội có liên quan; tình hình hoạt động cung cấp, sử dụng thông tin trên mạng ở Việt Nam và trên địa bàn Thủ đô Hà Nội; tác động của thông tin mạng trên địa bàn Thủ đô Hà Nội. Đề tài cũng đã khảo sát làm thực trạng QLNN về thông tin mạng, phát huy vai trò của thông tin mạng trong nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội chỉ rõ những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế đó.
Với phương pháp tiếp cận của khoa học dự báo, đề tài đã đưa ra các dự báo về xu hướng phát triển của thông tin mạng, những vấn đề phức tạp liên quan đến lĩnh vực thông tin mạng trên địa bàn Thủ đô Hà Nội và những thuận lợi, khó khăn của công tác QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội trong thời gian tới. Trên cơ sở dự báo và những hạn chế, thiếu sót của công tác này thời gian qua, đề tài đã đề xuất 08 giải pháp nhằm Hoàn thiện công tác QLNN, phát huy vai trò của thông tin mạng trong nắm bắt và định hướng dư luận xã hội trên địa bàn Thủ đô Hà Nội trong những năm tiếp theo. Trong đó, đề tài đã đưa ra những giải pháp mang tính cấp thiết như tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của Thành ủy, UBND thành phố Hà Nội, cấp ủy, chính quyền; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục chính sách, pháp luật, nâng cao ý thức, trách nhiệm, kỹ năng ứng xử khi tham gia môi trường mạng cho cộng đồng; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý hành chính nhà nước về thông tin mạng; chủ động cung cấp thông tin tích cực, chính thống, nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng; xây dựng cơ sở dữ liệu, trang bị phần mềm rà quét thông tin phục vụ công tác quản lý nhà nước, phát huy vai trò của thông tin mạng trong nắm bắt và định hướng dư luận xã hội...